ကနေဒါမှာ မူရင်းနေထိုင်တဲ့ ဒေသခံတွေအပေါ် ကျူးလွန်မှုတွေအတွက်ကနေဒါ ဝန်ကြီးချုပ်တွေ ကိုယ်တိုင် လူသိရှင်ကြား တောင်းပန်ကြသလို၊ လူချင်းတွေ့ဆုံပြီးလည်း တောင်းပန်ကြပါတယ်။
ကနေဒါမှာ အစိုးရက ထောက်ပံ့ဖွင့်လှစ်တဲ့ ကျောင်းအိပ်ကျောင်းစား ကျောင်းတွေက မူရင်းဌာနေ လူမျိုးတွေရဲ့ ပထမမျိုးဆက် (Inuit နဲ့ တခြားမျိုးနွယ်စုတွေ) အပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့မှုတွေအတွက် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန့်စစ် (Pope Francis) က Inuit နဲ့ Métis လူမျိုးစု ကိုယ်စားလှယ်တွေကို ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့မှာ တောင်းပန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ မူရင်းဌာနေလူမျိုးတွေနဲ့ ကလေးတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်၊ မတော်မတရား ပြုမှုမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ ဘုရားကျောင်း တာဝန်ရှိသူတွေရဲ့ လုပ်ရပ်နဲ့ပတ် သက်ပြီး အရေးကြီးတဲ့ ခြေလှမ်းတစ်ရပ် ဖြစ်ပါတယ်။
ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဒုတိယ ဂျွန်ပေါလ် (Pope John Paul II) လက်ထက် “ခွင့်လွှတ်ခြင်းနေ့” အဖြစ် ၂၀၀၀ ခုနှစ် မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့မှာ ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ အတိတ်က မှားယွင်းမှု တွေအတွက် တောင်းပန်ခဲ့ပါသေးတယ်။
ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ လုပ်ရပ်ကြောင့် အတိတ်က နစ်နာခဲ့ရသူတွေအပေါ် နားလည် လက်ခံပြီး အားလုံးကိုယ်စား ကက်သလစ် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်အဖြစ် ပုပ်ရဟန်းမင်းက တောင်းပန်မှုတွေ ပြုလုပ်ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ သူတို့လက်ထက်မှာ ကျူးလွန်ခဲ့တာ၊ ပုပ်ရဟန်းမင်း မဖြစ်ခင် ဒါမှမဟုတ် သူတို့တောင် မမွေးသေးခင်က ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ အပေါ် တောင်းပန်ကြတာ ဖြစ်ပြီး နှစ်ပေါင်းများစွာက ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ လုပ်ရပ်က ဒီနေ့အထိ ဆက်နွယ် နေကြလို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ပုပ်ရဟန်းမင်းတွေရဲ့ တောင်းပန်မှုတွေဟာ နစ်နာခံစားခဲ့ရသူတွေရဲ့ ခံစားချက်ကို ထုတ်ဖော်တာ ဖြစ်ပေမယ့် ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ တာဝန်ယူမှုကတော့ ပျက်ကွက် နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဘဲနဒစ် ၁၆ (Pope Benedict XVI) က လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျူးလွန်ခံရသူတွေရဲ့ နာကျင်မှုကို သူ့အနေနဲ့ သိနားလည် လက်ခံရပါတယ်လို့ ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာ ပြောဆိုခဲ့ပြီး “ကျူးလွန်ခံရသူတွေရဲ့ တွေ့ကြုံခံစားရတဲ့ နာကျင်မှု ဒုက္ခတွေအတွက် အထူးတလည် ဝမ်းနည်းမိပါတယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ မှားယွင်းတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ဝန်မခံဘဲ ဖုံးဖိထားပြီး တောင်းပန်တာဟာ တဖက်က နောင်တရမိပါတယ်လို့ ထုတ်ပြောပြီး အခြားတဖက်မှာတော့ တာဝန်ယူ တာဝန်ခံမှု မရှိတဲ့ မျဥ်းပေါ် ခွရပ်နေသလိုပဲလို့လည်း ဝေဖန်ကြပါတယ်။ သာဓကအားဖြင့် သူငယ်ချင်း အချင်းချင်း အမှားလုပ်မိတဲ့အပေါ် “မင်းဒီလို ခံစားရတဲ့အတွက် ဝမ်းနည်းပါတယ်” လို့ ပြောပြီး ဒီအတွက် ဘာလုပ်ပေးရမလဲဆိုတဲ့ တာဝန်ယူမှုကို ကမ်းလှမ်းတာမျိုး မရှိသလို ပါဘဲလို့ ဆိုကြပါတယ်။
ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန့်စ် ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှာ ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံကို ရောက်ရှိစဥ်ကလည်း အမေရိကား တိုက်မှာ ကိုလိုနီနယ်ချဲ့ခဲ့တာဟာ ကြီးမားတဲ့ အပြစ်ကျူးလွန်တာပဲလို့ ပြောဆိုပြီး “ခွင့်လွှတ်ကြဖို့ နှိမ့်ချစွာ ပြောချင်ပါတယ်။ ဘုရားကျောင်းတွေရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေသာ မဟုတ်ဘဲ အမေရိက ကို အောင်နိုင်မှုလို့ ပြောနေတဲ့ ကာလအတွင်း မူရင်းနေထိုင်ကြတဲ့ လူမျိုးတွေအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ပြစ်မှုတွေ အတွက်ပါ ဖြစ်ပါတယ်လို့” ဆိုပါတယ်။
အရေးယူဆောင်ရွက်ပေးခြင်းက စကားလုံးတွေထက် ပိုအရေးကြီးပြီး ရဟန်းမင်းတွေရဲ့ တောင်းပန် မှုဟာ အရေးယူဆောင်ရွက်မှု မပါရင် အနှစ်သာရ မရှိပါဘူးလို့ ပြောဆိုကြတဲ့ သူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ပုပ်ရဟန်းမင်းလို ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ လုပ်ရပ်၊ တောင်းပန်မှုတွေဟာ ကျူးလွန်သူ တွေနဲ့ ကျူးလွန်ခံရသူတွေအကြား ပေါင်းစည်းနိုင်တဲ့ တရားမျှတမှု (Restorative Justice) အတွက် ခြေလှမ်းတစ်ရပ်ပါပဲလို့လည်း တုန့်ပြန်ကြပါတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ ကနေဒါနိုင်ငံရဲ့ အမှန်တရားနဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးကော်မရှင်ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာဆိုရင် ဘုရားကျောင်းတွေက သူတို့ရဲ့ လုပ်ရပ်အတွက် ပြန်လည်တောင်းပန်ရမယ်ဆိုတာ ပါဝင်ပါတယ်။
ကနေဒါမှာ မူရင်းနေထိုင်တဲ့ ဒေသခံတွေအပေါ် ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် ကနေဒါ ဝန်ကြီးချုပ်တွေ ကိုယ်တိုင် လူသိရှင်ကြား တောင်းပန်ကြသလို၊ လူချင်းတွေ့ဆုံပြီးလည်း တောင်းပန်ကြပါတယ်။ ကနေဒါမှာ ၁၈၃၁ ခုနှစ်ကနေ ၁၉၉၀ ခုနှစ်အထိ ဖွင့်လှစ်ခဲ့တဲ့ ကျောင်းအိပ် ကျောင်းစား ပညာရေး စနစ်ကြောင့် မူရင်းဌာနေလူမျိုး ကလေး ၁၅၀,၀၀၀ ခန့်ဟာ သူတို့မိဘတွေနဲ့ အတင်းအကြပ်ခွဲထားခြင်းခံရပြီး အစာရေစာ ငတ်ပြတ်မှု၊ ကိုယ်ထိလက်ရောက်နဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကျူးလွန်ခံရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဗြိတိသျှကိုလံဘီယာ ဒေသမှာဆိုရင် မထင်မရှား မြှုပ်နှံထားတဲ့ ကလေး ၂၁၅ ဦးရဲ့ ရုပ်အလောင်း တွေကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် မေလအတွင်း တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ဒီထက်ပိုတဲ့ ရုပ်အလောင်းတွေကိုလည်း တခြားမူရင်း ဌာနေ လူမျိုးစု အသိုင်းအဝိုင်းတွေမှာ တွေ့ရှိရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကနေဒါအစိုးရကတော့ ကလေးတွေဟာ ရောဂါဘယနဲ့ တခြားအကြောင်းတွေကြောင့် သေဆုံးရတာဖြစ်တယ်လို့ လက်ခံအသိအမှတ်ပြုထားကြပါတယ်။
“ဒီနေ့ အားလုံးရဲ့ရှေ့မှာ ကနေဒါရဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ကျနော်နှိမ့်ချစွာနဲ့ ရောက်ရှိလာပါတယ်။ နယူးဖောင်လန် (Newfoundland) နဲ့ လဘရာဒို (Labrador) က ကျောင်းအိပ်ကျောင်းစား ပညာသင် ဌာန ၅ ခုကြောင့် နစ်နာခဲ့ရသူ ကျောင်းသားများအတွက် ကာလကြာရှည် ပျက်ကွက်နေတဲ့ တောင်းပန်မှု ပြုဖို့ကို ကနေဒါအစိုးရ ကိုယ်စားနဲ့ ကနေဒါလူမျိုးများကိုယ်စား တောင်းပန်ပါတယ်။ နစ်နာခဲ့တဲ့ ကျောင်းသားတွေရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ၊ ချစ်ခင်နှစ်သက်ရသူတွေနဲ့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်း တစ်ခုလုံးအနေနဲ့ ဒီကျောင်းတွေကြောင့် ရရှိလာတဲ့ နာကျင်မှု ဆိုးကျိုးတွေနဲ့ ဒီကျောင်းတွေက ချန်ထားခဲ့တဲ့ ဝမ်းနည်းစရာ ဆိုးမွေတွေအတွက်ပါ တောင်းပန်တာ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ကနေဒါဝန်ကြီးချုပ် ဂျပ်စတင် ထရူဒူ (Justin Trudeau) က ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ လူသိရှင်ကြား တောင်းပန်ခဲ့ပါတယ်။
ကျောင်းအိပ်ကျောင်းစား ပညာရေးစနစ်ကြောင့် နစ်နာခဲ့ရသူတွေ၊ အသက်ရှင်သန် ကျန်ရစ်သူတွေ အတွက် ပြုလုပ်တဲ့ အမှတ်တရပွဲကို တက်ရောက်ဖို့ ပျက်ကွက်ပြီးတဲ့နောက် ကနေဒါ ဝန်ကြီးချုပ် ဂျပ်စတင်ထရူဒူကပဲ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှာ မူရင်းဌာနေလူမျိုးစု ခေါင်းဆောင်တွေကို လူချင်းတွေ့ဆုံ တောင်းပန်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။
သူ့ယခင်က ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ခဲ့သူ စတီဖင်ဟာပါ (Stephen Harper) ကလည်း ကျောင်းအိပ် ကျောင်း စားပညာရေးစနစ်ရဲ့ အကြမ်းဖက် ချိုးဖောက်မှုတွေအောက်က လွတ်မြောက်လာသူတွေဟာ သမိုင်းဝင်သူတွေဖြစ်တယ်လို့ ပြောဆိုတောင်းပန်ခဲ့ကာ ကနေဒါရဲ့ ပထမမျိုးဆက် မူရင်းဌာနေလူမျိုးတွေနဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်ဖို့ ခြေလှမ်းပြင်ခဲ့ပါတယ်။
ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ တောင်းပန်မှုတွေက အရာအားလုံးအတွက် ပြောဆိုတာမျိုးမဟုတ်ပေမယ့် အရေး ကြီးတဲ့ အကြောင်းအရာ တစ်စုံတစ်ရာအတွက် အလေးအနက် ပြောဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ရိုမန်ကက်သ လစ် ဘာသာရေးနဲ့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်အဖြစ် ပုပ်ရဟန်းမင်းဟာ ဘုရားကျောင်းတွေနဲ့ ဘုရား ကျောင်းတွေကိုယ်စား ကမ္ဘာကြီးကို တောင်းပန်မှု ပြုခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုတောင်းပန်မှုဟာ ခွင့် လွှတ်မှုနဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်စေဖို့အတွက် ကုစားပေးနိုင်တဲ့လမ်းပေါ် ရောက်ရှိစေမယ့် မဖြစ်မနေ စတင်ရမယ့် လမ်းစလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ထင်ရှားတဲ့ သာဓကအနေနဲ့ ဘိုလီဗီးယားမှာ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန့်စစ် က တောင်းပန်မှု တွေပြု လုပ်ပြီးတဲ့နောက် ဘိုလီးဗီးယား သမ္မတဟောင်း အီဗိုမိုမာလပ် (Evo Morales) က “ ပထမဆုံး အကြိမ်အနေနဲ့ ကျနော့်မှာ ပုပ်ရဟန်းမင်း ရရှိလိုက်တယ်လို့ ခံစားရပါတယ် ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန့်စစ်” လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
တောင်းပန်ခြင်းဟာ အတိတ်က နစ်နာခဲ့ရသူတွေ၊ အသက်ရှင်သန်လွတ်မြောက်လာသူတွေအတွက် စိတ်ကျေနပ်နှစ်သက်စရာ ဖြစ်စေတဲ့ သင်္ကေတပြုမှုဆိုင်ရာ ပြန်လည်ကုစားပေးလျော်မှု (Symbolic Reparation) လည်း ဖြစ်သလို ကျူးလွန်သူနဲ့ ကျူးလွန်ခံရသူတွေအကြား ပြန်လည်သင့်မြတ်စေမယ့် လမ်းစလည်းဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ဝတ်ကျေဝတ်တန်း တောင်းပန်တာမျိုး မဟုတ်ဘဲ… နစ်နာခဲ့သူတွေရဲ့ ခါးသီးတဲ့ တွေ့ကြုံ ခံစားမှုအပေါ် အလေးအနက် နားလည်ခံစား တောင်းပန်ပြီး အဲဒီအတွက်လည်း တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံ မှုတွေ လုပ်ပေးဖို့လိုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ထင်ရှားတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဥ်းသားဟောင်း သတင်းစာဆရာကြီး ဟံသာဝတီ ဦးဝင်းတင်က နိုင်ငံရေး အကျဥ်းသားဟောင်းတွေအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ သူတွေအနေနဲ့ တောင်းပန်ဖို့နဲ့ သူတို့ဘဝ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအတွက် လုပ်ဆောင်ပေးရ မယ်လို့ ပြောဆိုခဲ့ပေမယ့် သူ့ဆန္ဒ မပြည့်ဝမီမှာပဲ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။
ဟန်ပိုင်
(ယခုဆောင်းပါး ပါအချက်အလက်များနှင့် အကြောင်းအရာများ၊ အမြင်သဘောထားများသည် ဆောင်ပါးရှင်၏ အာဘော်သာဖြစ်ပြီး LAMP အဖွဲ့၏ အာဘော်မဟုတ်ပါ။)
ကိုးကား
Pope Francis apologized for the harm done to First Nations peoples, but what does a pope’s apology mean? https://theconversation.com/pope-francis-apologized-for-the-harm-done-to-first-nations-peoples-but-what-does-a-popes-apology-mean-180768
Read Justin Trudeau’s apology to residential school survivors in Newfoundland, https://www.macleans.ca/news/canada/read-justin-trudeaus-apology-to-residential-school-survivors-in-newfoundland/
Canada’s Trudeau apologizes for skipping remembrance for Indigenous school victims, https://www.npr.org/2021/10/19/1047257827/justin-trudeau-apology-indigenous-school